سنگ کلیه، رسوبات سخت معدنی در کلیه هاست که می‌تواند درد شدید و اختلال در دستگاه ادراری ایجاد کند. این عارضه شایع، بسیاری از افراد را درگیر می‌کند. یافتن بهترین روش درمان سنگ کلیه برای مبتلایان بسیار مهم است.
خوشبختانه، روش‌های درمانی گوناگونی وجود دارد. این روش ها شامل درمان های خانگی، دارویی و تکنیک های پیشرفته مانند ریرس کلیه است. در این مقاله، انواع سنگ کلیه، علل، علائم و مهم تر از همه، بهترین روش درمان سنگ کلیه را بررسی می‌کنیم.
هدف ما ارائه اطلاعات علمی دقیق برای تصمیم‌گیری آگاهانه شماست. همچنین، دکتر امیر عباس شه دوست، متخصص اورولوژی، می‌توانند در تشخیص و درمان شما را یاری کنند. با ما همراه باشید تا با بهترین روش درمان سنگ کلیه آشنا شوید و برای بهبود سلامت خود گام بردارید.
آنچه در این مقاله میخوانید
سنگ کلیه چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟
سنگ کلیه، که به آن نفرولیتیازیس یا اورولیتیازیس نیز گفته می‌شود، رسوبات سخت و کوچکی هستند که از مواد معدنی و نمک های موجود در ادرار تشکیل می شوند. این سنگ‌ها می‌توانند در هر قسمتی از دستگاه ادراری، از کلیه ها گرفته تا حالب‌ها (لوله‌هایی که کلیه‌ها را به مثانه متصل می‌کنند)، مثانه و مجرای ادرار ایجاد شوند. اندازه سنگ ها می‌تواند بسیار متفاوت باشد؛ از ذرات ریز شن مانند گرفته تا سنگ های بزرگ تر که چند سانتی متر قطر دارند.
تشکیل سنگ کلیه یک فرآیند پیچیده است که تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد. به طور کلی، زمانی اتفاق می‌افتد که تعادل بین آب، مواد معدنی و نمک‌ها در ادرار به هم می‌خورد. برخی از مهم‌ترین عواملی که در تشکیل سنگ کلیه نقش دارند عبارتند از:
- کم آبی بدن (Dehydration): کمبود آب باعث افزایش غلظت مواد معدنی در ادرار می‌شود و احتمال تشکیل سنگ را بالا می‌برد. این عامل، یکی از شایع‌ترین دلایل تشکیل سنگ کلیه است.
- رژیم غذایی: مصرف زیاد برخی مواد غذایی می‌تواند خطر تشکیل سنگ را افزایش دهد. به عنوان مثال:
- نمک (سدیم): مصرف زیاد نمک باعث افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار می‌شود که می‌تواند به تشکیل سنگ های کلسیمی منجر شود.
- گوشت قرمز: مصرف زیاد گوشت قرمز باعث افزایش اسید اوریک در ادرار می شود که می‌تواند خطر تشکیل سنگ های اسید اوریکی را افزایش دهد.
- اگزالات: اگزالات ماده ای است که در برخی غذاها مانند اسفناج، ریواس، آجیل و شکلات یافت می‌شود. مصرف زیاد اگزالات می‌تواند خطر تشکیل سنگ‌های اگزالات کلسیم را افزایش دهد.
- سابقه خانوادگی: اگر سابقه سنگ کلیه در خانواده شما وجود داشته باشد، احتمال ابتلا شما به این عارضه بیشتر است.
- برخی بیماری‌های زمینه‌ای: برخی بیماری‌ها مانند نقرس، بیماری‌های التهابی روده، اسیدوز توبولار کلیوی و برخی اختلالات متابولیک می‌توانند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند.
- دارو ها: مصرف برخی دارو ها مانند دیورتیک‌ها (داروهای ادرارآور) و برخی داروهای مورد استفاده در درمان HIV می‌توانند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند.
انواع سنگ کلیه
سنگ‌های کلیه بر اساس ترکیب شیمیایی خود به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که شایع‌ترین آنها عبارتند از:
- سنگ های کلسیمی: این نوع سنگ، شایع ترین نوع سنگ کلیه است و معمولاً از اگزالات کلسیم تشکیل می‌شود، اما می‌تواند از فسفات کلسیم نیز تشکیل شود.
- سنگ های اسید اوریکی: این نوع سنگ در افرادی که سطح اسید اوریک بالایی در خون خود دارند، مانند مبتلایان به نقرس، شایع تر است.
- سنگ های استروویتی: این سنگ‌ها در پاسخ به عفونت‌های دستگاه ادراری تشکیل می‌شوند و معمولاً بزرگ و شاخه‌ای هستند.
- سنگ‌های سیستینی: این نوع سنگ نادر است و در افرادی که یک اختلال ژنتیکی به نام سیستینوری دارند، ایجاد می‌شود.
علائم سنگ کلیه
علائم سنگ کلیه بسته به اندازه و محل قرارگیری سنگ متفاوت است. سنگ‌های کوچک ممکن است بدون هیچ علامتی از طریق ادرار دفع شوند. اما سنگ‌های بزرگ‌تر می‌توانند باعث علائم زیر شوند:
- درد شدید: درد ناشی از سنگ کلیه معمولاً به صورت ناگهانی شروع می شود و می‌تواند بسیار شدید و طاقت‌فرسا باشد. این درد معمولاً در پهلو، کمر یا زیر شکم احساس می‌شود و ممکن است به کشاله ران و اندام‌های تناسلی نیز انتشار یابد. این درد اغلب به صورت متناوب و موجی است.
- درد هنگام دفع ادرار (دیسوری): عبور سنگ از مجرای ادرار می‌تواند باعث درد و سوزش هنگام ادرار کردن شود.
- وجود خون در ادرار (هماچوری): سنگ کلیه می‌تواند باعث آسیب به دیواره مجاری ادراری و خونریزی شود که منجر به وجود خون در ادرار می‌شود. ادرار ممکن است به رنگ صورتی، قرمز یا قهوه ای باشد.
- تهوع و استفراغ: درد شدید ناشی از سنگ کلیه می‌تواند باعث تهوع و استفراغ شود.
- تکرر ادرار: سنگ کلیه می‌تواند باعث تحریک مثانه و افزایش تعداد دفعات ادرار شود.
- احساس فوریت در ادرار: احساس نیاز فوری به دفع ادرار، حتی اگر مثانه خیلی پر نباشد.
- سوزش ادرار: احساس سوزش و ناراحتی هنگام ادرار کردن.
- عفونت ادراری: در برخی موارد، سنگ کلیه می تواند باعث انسداد مجاری ادراری و ایجاد عفونت شود که با علائمی مانند تب، لرز و درد پهلو همراه است.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به خصوص درد شدید و ناگهانی در پهلو یا کمر، مراجعه به پزشک متخصص اورولوژی ضروری است. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
بهترین روش درمان سنگ کلیه
انتخاب بهترین روش درمان سنگ کلیه به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله:
- اندازه سنگ: سنگ های کوچک تر (کمتر از ۵ میلی‌متر) معمولاً خودبه‌خود و با افزایش مصرف مایعات دفع می‌شوند. سنگ‌های بزرگ‌تر ممکن است نیاز به مداخله پزشکی داشته باشند.
- محل سنگ: محل قرارگیری سنگ در کلیه یا مجاری ادراری در انتخاب روش درمان مؤثر است.
- نوع سنگ: ترکیب شیمیایی سنگ (کلسیمی، اسید اوریکی، استروویتی و غیره) در انتخاب دارو یا روش درمانی مناسب تأثیر دارد.
- علائم بیمار: شدت درد و سایر علائم بیمار در تصمیم‌گیری برای درمان فوری یا تأخیری نقش دارد.
- وضعیت سلامت عمومی بیمار: وجود بیماری‌های زمینه‌ای یا شرایط خاص بیمار می‌تواند در انتخاب روش درمان محدودیت ایجاد کند.
به طور کلی، روش‌های درمان سنگ کلیه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
۱. درمان‌های غیر تهاجمی (غیر جراحی)
این روش‌ها معمولاً برای سنگ های کوچک‌تر، سنگ هایی که علائم خفیف ایجاد می‌کنند یا زمانی که بیمار شرایط جراحی ندارد، استفاده می‌شوند.
- مصرف مایعات فراوان: نوشیدن مقدار زیادی آب (۲ تا ۳ لیتر در روز یا بیشتر) به رقیق شدن ادرار و دفع راحت تر سنگ های کوچک کمک می‌کند. این روش ساده و مؤثر، اولین قدم در درمان بسیاری از سنگ‌های کلیه است.
- دارودرمانی: پزشک ممکن است دارو های زیر را برای کمک به دفع سنگ یا کاهش علائم تجویز کند:
- داروهای ضد درد (مسکن‌ها): برای کنترل درد ناشی از سنگ کلیه، معمولاً از داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن یا در موارد شدیدتر از داروهای اپیوئیدی استفاده می‌شود.
- آلفا بلوکرها: این داروها با شل کردن عضلات حالب، به عبور راحت‌تر سنگ از مجاری ادراری کمک می‌کنند. ترازوسین، تامسولوسین و سیلودوسین از جمله این داروها هستند.
- داروهای حل‌کننده سنگ‌های اسید اوریکی: در صورتی که سنگ از جنس اسید اوریک باشد، داروهایی برای قلیایی کردن ادرار و حل کردن سنگ تجویز می‌شود.
۲. درمان‌های تهاجمی (جراحی)
در صورتی که سنگ بزرگ باشد، علائم شدید ایجاد کند، به درمان‌های غیرتهاجمی پاسخ ندهد یا باعث انسداد مجاری ادراری شود، ممکن است نیاز به مداخله جراحی باشد.
- نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL): در این روش، یک برش کوچک در پوست ناحیه کمر ایجاد می‌شود و یک لوله مستقیماً به کلیه وارد می‌شود. سنگ با استفاده از ابزارهای مخصوص خرد و خارج می‌شود. PCNL معمولاً برای سنگ‌های بزرگ کلیه یا سنگ‌هایی که با روش‌های دیگر قابل درمان نیستند، استفاده می‌شود.
- جراحی باز: در موارد بسیار نادر و پیچیده، ممکن است نیاز به جراحی باز برای برداشتن سنگ باشد. این روش در حال حاضر به ندرت انجام می‌شود.
بهترین روش درمان سنگ کلیه
ریرس کلیه: روشی نوین و کم تهاجمی
ریرس کلیه که به آن نفرولیتوتریپسی رتروگرید داخل کلیوی (RIRS) نیز گفته می‌شود، یک روش کم تهاجمی برای درمان سنگ‌های کلیه است. در این روش، یک اورتروسکوپ انعطاف پذیر از طریق مجرای ادرار، مثانه و حالب به داخل کلیه هدایت می‌شود. سپس با استفاده از لیزر، سنگ‌ها خرد و قطعات آنها خارج می‌شوند.
مزایای ریرس کلیه:
- کم تهاجمی بودن و عدم نیاز به برش بزرگ
- دوره نقاهت کوتاه‌تر
- کاهش درد و خونریزی پس از عمل
- امکان دسترسی به سنگ‌ها در نقاط مختلف کلیه
انتخاب بهترین روش درمان سنگ کلیه باید توسط پزشک متخصص اورولوژی و با توجه به شرایط خاص هر بیمار انجام شود. در صورت مشاهده علائم سنگ کلیه، مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان مناسب ضروری است.
دکتر امیر عباس شه دوست، متخصص اورولوژی
دکتر امیر عباس شه دوست، متخصص اورولوژی و فلوشیپ جراحی درون‌بین کلیه، مجاری ادراری و تناسلی (اندویورولوژی) هستند. ایشان با کد نظام پزشکی ۱۱۱۸۸۱، در شهر اراک به ارائه خدمات پزشکی مشغول هستند. دکتر شه دوست با تخصص و مهارتی که در زمینه تشخیص و درمان بیماری‌های کلیه، مجاری ادراری و تناسلی دارند، به بیماران خود کمک می‌کنند.
زمینه‌های تخصصی دکتر شه دوست:
با توجه به اطلاعات موجود، دکتر شه دوست در زمینه‌های زیر تخصص دارند:
- جراحی لاپاروسکوپی کلیه، مجاری ادراری و تناسلی (اندویورولوژی)
- جراحی درون‌بین کلیه، مجاری ادراری و تناسلی
- درمان عفونت ادراری در زنان، مردان و کودکان
- جراحی پروستات
- سنگ شکنی کلیه
نحوه دسترسی و نوبت‌دهی به دکتر امیر عباس شه دوست:
برای دریافت نوبت از دکتر امیر عباس شه دوست، متخصص اورولوژی، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- تماس تلفنی با مطب: برای تعیین وقت ملاقات و کسب اطلاعات بیشتر در مورد ساعات کاری مطب، می‌توانید با شماره تلفن‌های زیر تماس بگیرید:
- مراجعه حضوری به مطب: در صورت تمایل به مراجعه حضوری و دریافت نوبت، می‌توانید به آدرس زیر مراجعه کنید:
