پیشرفت‌های چشمگیر علم پزشکی روش‌های نوین و کم‌تهاجمی را برای درمان سنگ کلیه به ارمغان آورده است که یکی از آن‌ها عمل ریرس (RIRS) یا سنگ‌شکن داخلی حالب و کلیه است.
سیستم ادراری یکی از ارکان اصلی سلامت بدن انسان است و اختلال در عملکرد آن می‌تواند زندگی روزمره را تحت‌الشعاع قرار دهد. سنگ کلیه یکی از شایع‌ترین مشکلات سیستم ادراری محسوب می‌شود که با درد شدید همراه بوده و نیازمند درمان به موقع است. در گذشته، درمان سنگ کلیه اغلب به جراحی باز منجر می‌شد که تهاجمی بوده و دوره نقاهت طولانی‌تری داشت.
آنچه در این مقاله میخوانید
ریرس (RIRS) چیست؟
ریرس (Retrograde Intrarenal Surgery) به معنای جراحی رتروگراد درون کلیه، یک عمل آندوسکوپی کم‌تهاجمی برای درمان سنگ‌های کلیه و حالب است. در این روش، با استفاده از ابزارهای ظریف و تخصصی، از طریق مجرای ادرار و حالب، به کلیه دسترسی پیدا کرده و سنگ‌ها را با لیزر هولمیوم شکسته و اغلب پودر می شود. تا به راحتی خارج شود
مزایای ریرس در مقایسه با روش‌های سنتی
عمل ریرس در مقایسه با روش‌های جراحی باز سنتی، مزایای قابل توجهی برای بیمار به همراه دارد، از جمله:
- کم‌تهاجمی بودن: در عمل ریرس بر خلاف جراحی باز، نیازی به ایجاد برش‌های بزرگ در شکم یا پهلو نیست. این امر به کاهش درد بعد از عمل، کوتاه‌تر شدن دوره نقاهت و بهبود سریع‌تر بیمار کمک می‌کند.
- عوارض کمتر: به دلیل ماهیت کم‌تهاجمی ریرس، احتمال خونریزی و عفونت بعد از عمل به طور قابل توجهی کاهش می‌یgefunden است.
- بستری کوتاه‌مدت: بیماران تحت عمل ریرس معمولاٌ در همان روز جراحی یا روز بعد ترخیص شده و می‌توانند به منزل بازگردند.
- دوره نقاهت کوتاه‌تر: به دلیل کم‌تهاجمی بودن ریرس، بیمار درد بعد از عمل کمتری را تجربه می‌کند و دوره نقاهت آن کوتاه‌تر است.
- حفظ عملکرد کلیه: در عمل ریرس بر خلاف برخی روش‌های دیگر، بافت سالم کلیه حفظ شده و احتمال آسیب به آن بسیار پایین است.
موارد کاربرد ریرس
عمل ریرس برای درمان انواع سنگ‌های کلیه و حالب با اندازه‌های مختلف مناسب است. با این حال، موارد زیر از کاربردهای شایع‌تر ریرس به شمار می‌روند:
- سنگ‌های حالب با اندازه کمتر از ۲ سانتی‌متر
- سنگ‌های کلیه با اندازه کمتر از ۲ سانتی‌متر که به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند.
- سنگ‌های شاخ گوزنی (Staghorn calculi) که ساختار منشعب‌گونه‌ای داشته و با روش‌های دیگر قابل درمان نیستند.
- سنگ‌های کلیه همراه با انسداد حالب
- عود مجدد سنگ کلیه بعد از انجام عمل‌های دیگر
آمادگی‌های قبل از عمل ریرس
پزشک متخصص برای اطمینان از آمادگی بیمار برای عمل ریرس، ممکن است دستور انجام برخی اقدامات تشخیصی از جمله:
- آزمایش خون و ادرار
- سی‌تی‌اسکن بدون تزریق ماده حاجب
- اوروگرافی با تزریق وریدی ماده حاجب (IVP)
- بررسی‌های قلبی
همچنین لازم است بیمار در خصوص داروهای مصرفی خود با پزشک مشورت نماید. ممکن است پزشک توصیه به قطع مصرف برخی داروها چند روز قبل از عمل نماید.
بیمار باید از چند ساعت قبل از عمل ناشتا باشد.
نحوه انجام عمل ریرس
عمل ریرس معمولاٌ تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. مراحل کلی عمل به شرح زیر است:
- قرارگیری بیمار: بیمار به پشت روی تخت جراحی قرار داده می‌شود.
- سیستوسکوپی: پزشک متخصص با استفاده از دستگاه سیستوسکوپ که یک لوله باریک و مجهز به دوربین است، از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌شود.
- دسترسی به حالب: با کمک ابزارهای مخصوص، حالب مورد نظر شناسایی شده و سوند نازکی از طریق آن وارد کلیه می‌شود.
- ایجاد مسیر برای ابزار ریرس (Ureteroscope): از طریق سوند، دستگاه مخصوص ریرس (Ureteroscope) که یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین و کانال‌های مخصوص عبور ابزار است، وارد کلیه می‌گردد.
- شکستن سنگ: با استفاده از لیزر یا انرژی التراسونیک (فراصوت) که از طریق ریرسکوپ تابانده می‌شود، سنگ کلیه شکسته شده و به قطعات ریز در می‌آید.
- خارج کردن سنگ: قطعات ریز سنگ با استفاده از ابزارهای مخصوص مکیده شده و از بدن خارج می‌شوند.
- قرار دادن سوند (در صورت نیاز): در برخی موارد ممکن است پزشک برای اطمینان از خروج کامل ادرار و جلوگیری از لخته شدن خون، برای مدت کوتاهی یک سوند در کلیه یا حالب قرار دهد.
- پایان عمل: پس از اتمام مراحل فوق، ابزارها خارج شده و بیمار به بخش ریکاوری منتقل می‌شود.
دوره نقاهت بعد از عمل ریرس
پس از عمل ریرس، بیمار برای مدتی تحت نظر قرار می‌گیرد تا علائم حیاتی وی کنترل شود. در صورت عدم وجود عارضه، بیمار معمولاٌ در همان روز جراحی یا روز بعد ترخیص شده و می‌تواند به منزل بازگردد. در منزل، بیمار باید طبق دستور پزشک از داروهای تجویز شده استفاده نماید. همچنین استراحت کافی و مصرف مایعات فراوان برای کمک به دفع باقی‌مانده سنگ‌ها و جلوگیری از عفونت ضروری است. ممکن است بیمار در روزهای اولیه بعد از عمل، احساس درد خفیف یا سوزش هنگام ادرار داشته باشد که با مصرف داروهای مسکن قابل کنترل است.
عوارض احتمالی ریرس
عمل ریرس به طور کلی یک عمل ایمن و کم‌عارضه محسوب می‌شود. با این حال، همانند هر عمل جراحی دیگری، احتمال بروز برخی عوارض جانبی وجود دارد، از جمله:
- خونریزی
- عفونت
- آسیب به حالب یا کلیه
- باقی ماندن قطعات ریز سنگ
در صورت بروز هر گونه علائم غیرطبیعی مانند تب، لرز، درد شدید در ناحیه پهلو یا شکم، خونریزی ادراری، و اختلال در دفع ادرار، لازم است بیمار در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه نماید.
مراقبت‌های بعد از عمل ریرس
برای تسریع بهبودی و جلوگیری از عوارض بعد از عمل ریرس، رعایت نکات زیر ضروری است:
- مصرف داروهای تجویز شده: طبق دستور پزشک از داروهای تجویز شده برای کنترل درد و پیشگیری از عفونت استفاده نمایید.
- استراحت کافی: در روزهای اولیه بعد از عمل، به خود استراحت کافی بدهید. فعالیت‌های سنگین بدنی را تا زمان بهبودی کامل به تعویق بیاندازید.
- مصرف مایعات فراوان: نوشیدن آب فراوان به دفع باقی‌مانده سنگ‌ها و جلوگیری از تشکیل سنگ‌های جدید کمک می‌کند.
- رژیم غذایی مناسب: با پزشک متخصص در خصوص رژیم غذایی مناسب بعد از عمل مشورت نمایید. در برخی موارد ممکن است پزشک توصیه به محدود کردن مصرف برخی مواد غذایی مانند نمک و پروتئین نماید.
- پیگیری با پزشک: مراجعه به پزشک متخصص در زمان‌های تعیین شده برای بررسی وضعیت کلی و اطمینان از بهبودی کامل ضروری است.
سوالات متداول در خصوص ریرس
در بخش پایانی این مقاله به برخی از سوالات متداول بیماران در خصوص عمل ریرس پاسخ داده شده است:
- آیا عمل ریرس برای همه بیماران مبتلا به سنگ کلیه مناسب است؟
خیر، انتخاب روش درمانی مناسب برای سنگ کلیه به عوامل مختلفی از جمله اندازه و محل سنگ، وضعیت کلی سلامتی بیمار و سابقه‌ی پزشکی وی بستگی دارد. پزشک متخصص با بررسی شرایط بیمار، بهترین روش درمانی را برای وی تجویز خواهد نمود.
- عمل ریرس چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان عمل ریرس به عوامل مختلفی از جمله اندازه و تعداد سنگ‌ها و پیچیدگی عمل بستگی دارد. اما به طور کلی، این عمل معمولاٌ بین ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت به طول می‌انجامد.
نتیجه‌گیری
عمل ریرس (RIRS) یک روش ایمن، کم‌تهاجمی و موثر برای درمان انواع سنگ‌های کلیه و حالب محسوب می‌شود. این روش با مزایای قابل توجهی مانند درد کمتر بعد از عمل، دوره نقاهت کوتاه‌تر، بستری کوتاه‌مدت و حفظ بافت سالم کلیه همراه است. در صورت ابتلا به سنگ کلیه، با مراجعه به پزشک متخصص و بررسی شرایط، می‌توان از این روش نوین برای درمان بهره‌مند شد.
توجه:
- این مقاله صرفاً جهت آگاهی رسانی تهیه شده است و نمی‌تواند جایگزین مشاوره پزشکی شود. برای تشخیص و درمان مناسب، حتماً به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
- لغات تخصصی به کار رفته در این مقاله با معادل ساده‌تر آن‌ها ذکر شده است تا درک مطلب برای عموم مخاطبان تسهیل گردد.
دکتر امیرعباس شه دوست
فلوشیپ جراحی لاپاروسکوپی کلیه، مجاری ادراری و تناسلی (اندویورولوژی)
دکتر امیرعباس شه دوست متخصص و جراح کلیه و مجاری ادراری (اورولوژیست) هستند. ایشان با کسب فلوشیپ در رشته جراحی لاپاروسکوپی کلیه، مجاری ادراری و تناسلی (اندویورولوژی) تبحر و مهارت خود را در انجام عمل‌های کم‌تهاجمی و پیشرفته در این زمینه به اثبات رسانده‌اند.
زمینه‌های فعالیت:
- درمان انواع سنگ کلیه و حالب با روش‌های نوین مانند عمل ریرس (RIRS) و نفرولیتوتریپسی پوستی نفروسکوپی (PCNL)
- جراحی لاپاروسکوپی کلیه، پروستات، مثانه و مجاری ادراری
- درمان تنگی مجرای ادراری
- درمان بزرگی پروستات
- درمان ناباروری مردان
- درمان اختلالات نعوظ
- سایر بیماری‌های مربوط به کلیه، مجاری ادراری و تناسلی
سوابق و تجربیات:
- فلوشیپ جراحی لاپاروسکوپی کلیه، مجاری ادراری و تناسلی (اندویورولوژی) از دانشگاه علوم پزشکی …
- دوره تخصصی (رزیدنتی) جراحی کلیه و مجاری ادراری (اورولوژی) از دانشگاه علوم پزشکی …
- سابقه کار در بیمارستان‌های …
- ارائه مقالات متعدد در کنگره‌های ملی و بین‌المللی
- چاپ مقالات در مجلات علمی و پژوهشی
نکات قابل توجه:
- برای دریافت نوبت از دکتر شه دوست می‌توانید از طریق سایت دکتر شه دوست با نوبت‌دهی آنلاین یا تماس با مطب ایشان اقدام کنید.
- قبل از مراجعه به پزشک، حتما مدارک پزشکی خود را جمع‌آوری کنید.
- در مورد سابقه پزشکی خود، داروهایی که مصرف می‌کنید و هر گونه آلرژی که دارید با پزشک خود صحبت کنید.
منابع مقاله
Retrograde intrarenal surgery (RIRS) for stone disease: A comprehensive
Retrograde intrarenal surgery: A single-center experience of 1000 cases
