یکی از روشهای نوین و پیشرفته که امروزه برای درمان سنگ کلیه مورد استفاده قرار میگیرد، RIRS نام دارد. جراحی آندوسکوپی رتروگراد از راه حالب (Retrograde Intrarenal Surgery) یکی از کم تهاجمیترین روشهای درمان به حساب میآید؛ با این حال آگاهی نسبت به عوارض احتمالی RIRS و راههای پیشگیری از آن از اهمیت زیادی برخوردار است.
عمل RIRS بدون نیاز به برش پوستی انجام میشود و بیمار به طور معمول در مدت کوتاهی به زندگی عادی بازمیگردد. با وجود تمام مزایا، عمل ریرس نیز ممکن است با یک سری عوارض همراه باشد. آگاهی از این عوارض و رعایت مراقبتهای قبل و بعد از عمل میتواند تا حد زیادی از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند.
در این مقاله قصد داریم به زبان ساده با مهمترین عوارض احتمالی RIRS آشنا شده و روشهای پیشگیری از این عوارض و نکات مراقبتی مهم قبل و بعد از عمل را مورد بررسی قرار دهیم.
آنچه در این مقاله میخوانید
RIRS چیست و چگونه انجام میشود؟
عمل RIRS یک روش درمانی نوین برای خارج کردن سنگهای کلیه، به ویژه سنگهای کوچک و متوسط است. در این روش، هیچگونه برشی روی پوست ایجاد نمیشود. جراح از طریق مجرای ادرار و با استفاده از یک آندوسکوپ انعطافپذیر وارد مثانه، سپس حالب و در نهایت کلیه میشود تا به سنگ دسترسی پیدا کند.
در این روش سنگ کلیه با استفاده از لیزر هولمیوم (Holmium Laser) خرد شده تا قطعات ریز آن به صورت طبیعی از طریق ادرار دفع شوند. در این عمل گاهی برای تسهیل خروج ادرار، پزشک لولهای نازک به نام استنت (DJ stent) را به صورت موقت در حالب قرار میدهد. روش دفع سنگ در این روش باعث شده که عوارض احتمالی RIRS بسیار خفیف باشند. از مهمترین دلایل محبوبیت عمل ریرس میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بدون نیاز به برش و بخیه
- حداقل درد بعد از عمل
- دوره نقاهت کوتاه (اغلب یک تا دو روز)
- مناسب برای بیماران با سنگهای کوچکتر از ۲ سانتیمتر
- قابل انجام برای بیماران دارای مشکلات زمینهای
مزایای عمل RIRS نسبت به سایر روشها
خفیف و نادر بودن عوارض احتمالی RIRS یکی از مهمترین مزایای این روش در مقایسه با سایر روشهای درمان سنگ کلیه است. در جدول زیر ویژگیها، مزایا و معایب این روش با سایر روشها مقایسه شده است:
روش درمان | ویژگیها | مزایا | معایب |
SWL (سنگ شکنی برون اندامی) | استفاده از امواج صوتی از بیرون بدن | غیرتهاجمی | ممکن است نیاز به چند جلسه داشته باشد |
PCNL (سنگشکنی از راه پوست) | ایجاد برش کوچک در پشت بدن | مناسب برای سنگهای بزرگ | نیاز به بیهوشی و بستری بیشتر |
RIRS | ورود از راه مجرای ادرار با آندوسکوپ | بدون برش، دقیق، با دوره نقاهت کوتاه | ممکن است برای سنگهای بسیار بزرگ مناسب نباشد |
این ویژگیها و مزایا و معایب در مقایسه با سایر روشها باعث شده که RIRS به عنوان روشی کمتهاجمی و مؤثر برای سنگهای کلیوی متوسط انتخاب اول بسیاری از متخصصان باشد.
عوارض احتمالی RIRS چیست؟
با وجود ایمن بودن عمل ریرس گاهی ممکن است بیمار با برخی عوارض مواجه شود. بیشتر عوارض احتمالی RIRS خفیف و موقتی هستند، اما در موارد نادر ممکن است نیاز به اقدام و درمان وجود داشته باشد. از مهمترین عوارض احتمالی RIRS میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سوزش یا درد هنگام ادرار: یکی از شایعترین عوارض پس از عمل است که به طور معمول در اثر عبور آندوسکوپ از مجرای ادرار و حالب ایجاد میشود. این درد به تدریج طی چند روز کاهش پیدا میکند.
- وجود خون در ادرار (هماچوری): یکی از عوارض احتمالی RIRS که پس از عمل طبیعی است، خروج مقدار کمی خون همراه ادرار تا چند روز پس از عمل است. در صورتی که این موضوع تا بیش از ۷۲ ساعت ادامه پیدا کرده یا شدیدتر شود، باید به پزشک مراجعه کرد.
- تب و عفونت ادراری: در برخی بیماران، به ویژه اگر قبل از عمل دچار عفونت شده باشند، تب یا لرز ممکن است بروز کند. مصرف آنتیبیوتیک طبق دستور پزشک میتواند از بروز این مشکل پیشگیری کند.
- انسداد حالب یا ادرار: اگر سنگهای خرد شده پس از عمل به طور کامل دفع نشوند، ممکن است حالب را مسدود کرده و باعث درد و تورم کلیه شوند. در این موارد، پزشک ممکن است استنت را برای مدت بیشتری در محل باقی بگذارد.
- جابهجایی یا انسداد استنت: در صورتی که استنت از جای خود حرکت کند، بیمار احساس ناراحتی یا درد در پهلو خواهد داشت. در این شرایط پزشک در ویزیت بعدی موقعیت آن را بررسی کرده و در صورت نیاز، آن را از بدن خارج میکند.
- آسیب به حالب یا کلیه: یکی از عوارض احتمالی RIRS در موارد نادر خراش یا پارگی خفیف در اثر ورود آندوسکوپ به مجاری ادراری است. این عارضه معمولا از طریق استراحت و مصرف دارو به تدریج رفع میشود.
- عود مجدد سنگ کلیه: در صورتی که علت اصلی تشکیل سنگ (به عنوان مثال مصرف کم آب یا مشکلات متابولیکی) اصلاح نشود، احتمال بازگشت سنگ در آینده وجود دارد.
راههای پیشگیری از عوارض احتمالی RIRS
بسیاری از عوارض احتمالی RIRS قابل پیشگیری بوده و با رعایت چند نکته ساده پیش از عمل میتوان احتمال خطر را به حداقل رساند:
- انجام آزمایش ادرار و خون قبل از جراحی برای اطمینان از نبود عفونت
- مصرف آنتیبیوتیک پیشگیرانه طبق دستور پزشک
- خودداری از مصرف داروهای رقیقکننده خون (مانند آسپیرین و وارفارین) چند روز قبل از عمل
- نوشیدن مایعات کافی در روزهای قبل از عمل برای حفظ سلامت کلیهها
- رعایت دقیق توصیههای پزشکی پس از عمل، به ویژه در مورد مصرف دارو و زمان برداشتن استنت
مراقبتهای لازم قبل از عمل ریرس
آمادگی قبل از عمل نقش مهمی در کاهش خطر عوارض احتمالی RIRS دارد. از جمله مراقبتهای لازم قبل از عمل که توسط پزشک توصیه میشود، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ناشتا بودن از ۶ تا ۸ ساعت قبل از عمل برای جلوگیری از خطرات بیهوشی
- انجام آزمایشهای لازم از جمله آزمایش خون، ادرار، نوار قلب و در موارد لزوم سونوگرافی
- درمان عفونت احتمالی
- مصرف مایعات زیاد جهت کمک به دفع سنگهای خرد شده پس از عمل
- آگاهی از روند جراحی از طریق مشاوره پیش از عمل با هدف کاهش استرس بیمار
مراقبتهای بعد از عمل RIRS
یکی از ویژگیهای عمل ریرس در درمان سنگ کلیه این است که بیشتر بیماران پس از چند ساعت یا حداکثر یک روز از بیمارستان ترخیص میشوند. با توجه به بروز عوارض احتمالی RIRS توجه به برخی مراقبتهای پس از عمل میتواند روند بهبودی را تسریع کند:
- نوشیدن آب فراوان (حداقل ۲ تا ۳ لیتر در روز) برای شستشوی سیستم ادراری
- اجتناب از انجام فعالیت سنگین یا ورزش شدید تا دو هفته پس از عمل
- مصرف منظم داروها طبق تجویز پزشک
- توجه به رنگ ادرار (وجود خون کم طبیعی است، اما تیره شدن شدید یا لخته نشانه هشدار است)
- پیگیری و مراجعه برای برداشتن استنت در زمان تعیینشده (معمولاً ۲ تا ۴ هفته بعد)
عمل ریرس یکی از کمتهاجمیترین و پیشرفتهترین روشهای درمانی است که امروزه به منظور درمان سنگ کلیه مورد استفاده قرار میگیرد؛ این روش با همه مزایایی که دارد ممکن است یک سری عوارض خفیف به همراه داشته باشد. مراجعه به دکتر امیر عباس شه دوست به عنوان یکی از بهترین متخصص اورولوژی که سابقه انجام تعداد زیادی عمل موفق را در کارنامه خود دارد، باعث میشود که احتمال بروز عوارض احتمالی RIRS در بیماران پس از عمل به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند.
راههای ارتباط با دکتر شه دوست
مراجعه حضوری به مطب: در صورت تمایل به مراجعه حضوری و دریافت نوبت، میتوانید به آدرس زیر مراجعه کنید:
مراجعه حضوری به مطب: در صورت تمایل به مراجعه حضوری و دریافت نوبت، میتوانید به آدرس زیر مراجعه کنید:
- تماس تلفنی با مطب: برای تعیین وقت ملاقات و کسب اطلاعات بیشتر در مورد ساعات کاری مطب، میتوانید با شماره تلفنهای زیر تماس بگیرید:
- مراجعه حضوری به مطب: در صورت تمایل به مراجعه حضوری و دریافت نوبت، میتوانید به آدرس زیر مراجعه کنید: