یکی از مشکلات شایع که امروزه بسیاری از زوج‌های حوان را درگیر خود کرده، ناباروری است. بر اساس آمار‌های موجود، حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد موارد ناباروری مربوط به مشکلات مردان می‌شود. در واقع وجود مشکلی در دستگاه تولید مثل مردان باعث می‌شود که زوج‌های جوان توانایی فرزندآوری نداشته باشند.
عوامل مختلفی از جمله کاهش تعداد اسپرم، اختلال در حرکت اسپرم، مشکلات هورمونی، انسداد مجاری تناسلی و بیماری‌هایی مانند واریکوسل یا آزواسپرمی می‌توانند در ناباروری مردان نقش داشته باشند. به همین دلیل تشخیص به موقع و انتخاب روش درمان مناسب، نقش مهمی در افزایش شانس باروری دارد.
از این رو در این مقاله قصد داریم با مشکل ناباروری و علل بروز آن در مردان آشنا شده و روش‌های تشخیص و درمان این مشکل را مورد بررسی قرار دهیم.
آنچه در این مقاله میخوانید
ناباروری مردان چیست؟
ناباروری مردان به ناتوانی یک مرد در بارور کردن تخمک همسر خود پس از یک سال رابطه جنسی منظم و بدون جلوگیری گفته می‌شود. این مشکل می‌تواند ناشی از اختلالات اسپرم، مشکلات ساختاری، هورمونی یا ژنتیکی در مردان رخ دهد. برخلاف تصور عمومی، ناباروری تنها به معنای عدم وجود اسپرم نیست؛ بلکه کیفیت پایین اسپرم یا حتی مشکلات انتقال آن نیز می‌تواند باعث بروز این مشکل در مردان شود.
شایع‌ترین علل ناباروری در مردان کدام است؟
در مورد ناباروری مردان باید به این موضوع اشاره کرد که علت‌های متعددی برای بروز این مشکل وجود دارد که می‌توان آن‌ها را در چند دسته تقسیم‌بندی کرد. با توجه به این موضوع که در درمان ناباروری، شناسایی دقیق علت ببه منظور انتخاب بهترین روش درمانی از اهمیت زیادی برخوردار است، در ادامه با علل شایع ناباروری در مردان آشنا می‌شویم:
مشکلات تولید و عملکرد اسپرم
این دسته از مشکلات را می‌توان به عنوان شایع‌ترین علت ناباروری مردان معرفی کرد؛ زیرا این مشکلات می‌توانند به صورت مستقیم کمیت و کیفیت اسپرم‌ها را تحت تأثیر قرار دهند:
- واریکوسل (Varicocele): اتساع و پیچ‌خوردگی اسکروتوم (وریدهای داخل کیسه بیضه) است که شباهت زیادی به وریدهای واریسی در پاها دارند. واریکوسل را می‌توان شایع‌ترین علت ناباروری مردان دانست که قابل اصلاح است. در واریکوسل دمای بیضه‌ها افزایش پیدا کرده و این موضوع باعث وارد شدن آسیب جدی به تولید و کیفیت اسپرم‌ها می‌شود؛ نتیجه این شرایط کاهش تعداد، کاهش تحرک و تغییر در شکل طبیعی اسپرم است.
- مشکلات هورمونی: برای تولید اسپرم سالم در بدن مردان، باید تعادل هورمونی برقرار باشد. در صورتی که عملکرد غذه‌های هیپوتالاموس، هیپوفیز یا بیضه‌ها دچار اختلال شود، تعادل هورمون‌هایی مانند تستوسترون، FSH و LH از بین می‌رود که نتیجه آن مختل شدن فرایند اسپرم‌سازی است.
- عوامل ژنتیکی: برخی از اختلالات ژنتیکی مانند سندروم کلاین‌فلتر (داشتن یک کروموزوم X اضافی)، حذف‌های کوچک در کروموزوم Y و سایر ناهنجاری‌های کروموزومی می‌توانند تولید اسپرم را به شدت کاهش داده با باعث عدم تولید آن شوند.
- عفونت‌ها: عفونت‌های دستگاه ادراری تناسلی، بیماری‌های مقاربتی مانن سوزاک و عفونتت‌هایی مانند اوریون که باعث التهاب بیضه می‌شوند، منجر به وارد شدن آسیب به بافت بیضه‌ها شده و در نتیجه باعث اختلال در تولید اسپرم یا مسدود شدن مسیر خروج آن می‌شوند.
اختلالات ساختاری و انسدادی
این گروه از مشکلات یکی دیگر از علت‌های شایع ناباروری مردان به حساب می‌آیند؛ در این گروه امکان دارد که تولید اسپرم به صورت طبیعی انجام شود اما وجود یک مانع فیزیکی باعث اختلال در خارج شدن اسپرم از بدن شود.
- انسداد مجاری: عواملی مانند عفونت، جراحی (مانند وازکتومی) و آسیب‌ها و نقایص مادرزادی می‌توانند باعث مسدود شدن مجاری انزالی (اپیدیدیم و وازدفران) شوند که از رسیدن اسپرم به مایع منی جلوگیری می‌کند.
- انزال رتروگرید (Retrograde Ejaculation): به حالتی گفته می‌شود که در آن در زمان ارگاسم، مایع منی از آلت تناسلی مرد خارج نشده و به داخل مثانه برمی‌گردد. عواملی مانند جراحی پروستات یا مثانه، دیابت و مصرف برخی داروها می‌توانند باعث بروز این مشکل شوند.
- عدم وجود مادرزادی وازدفران (CBAVD): یک نقص ژنتیکی محسوب می‌شود که باعث می‌شود لوله‌های حمل‌کننده اسپرم (وازدفران) از بدو تولد تشکیل نشوند.
آزواسپرمی یا اسپرم صفر
یکی از علت‌های شایع ناباروری مردان که در میان عموم به نام اسپرم صفر شناخته می‌شود، آزواسپرمی نام دارد. آزواسپرمی به حالتی گفته می‌شود که هیچ اسپرمی در مایع منی وجود نداشته باشد. آزواسپرمی دو نوع دارد:
- آزواسپرمی انسدادی (Obstructive Azoospermia): در این نوع که شانس درمان بالاتری دارد، تولید اسپرم در بیضه‌ها طبیعی است اما مسیر انتقال اسپرم به مایع منی مسدود شده است.
- آزواسپرمی غیر انسدادی (Non-obstructive Azoospermia): در این نوع آزواسپرمی، نقض شدید تولید اسپرم در بیضه‌ها وجود دارد که ممکن است علت آن مشکلات هورمونی، ژنتیکی یا آسیب به بیضه‌ها باشد.
عوامل محیطی و سبک زندگی
شیوع بالای ناباروری مردان در دهه‌های اخیر تا حد زیادی تحت تأثیر سبک زندگی مدرن و عوامل محیطی قرار دارد. از جمله عوامل محیطی و سبک زندگی مؤثر در ناباروری شامل موارد زیر هستند:
- مصرف دخانیات و الکل که تعداد، تحرک و مورفولوژی اسپرم را تحت تأثیر منفی قرار می‌دهد.
- چاقی و اضافه وزن که از طریق تغییرات هورمونی و افزایش دمای ناحیه تناسلی سلامت اسپرم‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- استرس که بر هورمون‌های تنظیم‌کننده تولید اسپرم تأثیر می‌گذارد.
- تماس با سموم و مواد شیمیایی مانند آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین (مانند سرب)، حلال‌های صنعتی و سایر مواد شیمیایی که به فرایند اسپرم‌سازی آسیب می‌زند.
- افزایش دما در نتیجه استفاده مکرر از سونا، جکوزی، پوشیدن لباس‌های زیر تنگ و قرار دادن طولانی مدت لپ‌تاپ روی پاها منجر به افزایش دما و کاهش کیفیت اسپرم‌ها می‌شود.
از چه روش‌هایی می‌توان ناباروری مردان را تشخیص داد؟
همانطور که اشاره شد، تشخیص دقیق علت ناباروری مردان، در انتخاب بهترین روش درمان، نقش حیاتی ایفا می‌کند. از مهم‌ترین روش‌های تشخیص ناباروری در مردان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آزمایش تجزیه مایع منی (اسپرموگرام): این آزمایش اصلی‌ترین روش برای بررسی وضعیت باروری مردان است که در آن تعداد، حرکت و شکل اسپرم بررسی می‌شود.
- آزمایش‌های هورمونی: بررسی سطح تستوسترون، FSH، LH و پرولاکتین برای شناسایی مشکلات هورمونی انجام می‌شود.
- سونوگرافی بیضه: برای تشخیص واریکوسل، توده‌های بیضه یا انسداد مجاری اسپرم‌بر استفاده می‌شود.
- آزمایش ژنتیک: در موارد آزواسپرمی یا کاهش شدید اسپرم، آزمایش کاریوتایپ و بررسی ژن‌های کروموزوم Y توصیه می‌شود.
- نمونه‌برداری بیضه (بیوپسی): برای بررسی وجود اسپرم در بافت بیضه در بیماران مبتلا به آزواسپرمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از چه روش‌هایی می‌توان ناباروری مردان را درمان کرد؟
در مورد درمان ناباروری مردان باید به این موضوع اشاره کرد که روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد که متخصص اورولوژی با توجه به علت ناباروری می‌تواند یکی از این روش‌ها را برای درمان و رفع مشکل انتخاب کند. انواع روش‌های درمان ناباروری در مردان به شرح جدول زیر است
| درمان دارویی | هورمون‌درمانی | در موارد اختلالات هورمونی |
| مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها | برای درمان عفونت‌های دستگاه تناسلی | |
| مکمل‌های تغذیه‌ای | شامل روی، سلنیوم، ویتامین E و C برای بهبود کیفیت اسپرم | |
| جراحی | واریکوسلکتومی | بهترین روش درمان ناباروری ناشی از واریکوسل |
| بازگرداندن وازکتومی | باز کردن انسداد مجاری اسپرم‌بر در صورتی که علت ناباروری انسداد باشد | |
| بازیابی اسپرم از بیضه (TESA یا TESE) | در بیماران مبتلا به آزواسپرمی، اسپرم از بیضه استخراج می‌شود | |
| روش‌های کمک‌باروری (ART) | تزریق اسپرم داخل رحم (IUI) | برای مردانی با تعداد اسپرم کم یا حرکت ضعیف |
| لقاح آزمایشگاهی (IVF) | ترکیب اسپرم و تخمک در آزمایشگاه | |
| میکرواینجکشن (ICSI) | تزریق مستقیم یک اسپرم به داخل تخمک، که برای آزواسپرمی و کاهش شدید اسپرم به کار می‌رود |
تجربه و دانش متخصص اورولوژی در تشخیص علت ناباروری مردان به صورت دقیق و انتخاب روش درمانی مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است. دکتر امیر عباس شه دوست به عنوان یکی از بهترین متخصصین اورولوژی است که با تکیه بر دانش و تجربه بالای خود در زمینه ناباروری در مردان و استفاده از جدیدترین و پیشرفته‌ترین تجهیزات تشخیصی می‌تواند علت بروز ناباروری را تشخیص داده و بر این اساس از بهترین روش برای درمان و رفع مشکل استفاده کند. همین موضوع باعث شده که بیماران مراجعه کننده به دکتر شه دوست از موفقیت‌آمیز بودن درمان اطمینان داشته باشند.
راه‌های ارتباط با دکتر شه دوست
مراجعه حضوری به مطب: در صورت تمایل به مراجعه حضوری و دریافت نوبت، می‌توانید به آدرس زیر مراجعه کنید:
مراجعه حضوری به مطب: در صورت تمایل به مراجعه حضوری و دریافت نوبت، می‌توانید به آدرس زیر مراجعه کنید:
- تماس تلفنی با مطب: برای تعیین وقت ملاقات و کسب اطلاعات بیشتر در مورد ساعات کاری مطب، می‌توانید با شماره تلفن‌های زیر تماس بگیرید:
- مراجعه حضوری به مطب: در صورت تمایل به مراجعه حضوری و دریافت نوبت، می‌توانید به آدرس زیر مراجعه کنید:
